W końcu XVIII w. nastąpiła nowa regulacja z wytyczeniem planu miasta. Obok Wąbrzeźna, przez majątek Wałcz została przeprowadzona w 1871 r. linia kolejowa Toruń-Jabłonowo. W 1898 r. połączono z nią miasto za pomocą elektrycznej kolejki. Miasto zostało wyzwolone spod okupacji hitlerowskiej w dniu 23.01.1945 r. przez wojska radzieckie II Frontu Białoruskiego. Ciekawostki: tu urodził się Walther Hermann Nernst (1864-1941) późniejszy chemik niemiecki, laureat Nagrody Nobla w 1920 r. Kościół parafialny pw. Świętych Apostołów Szymona iJudy Tadeusza wzniesiony został w latach 1323-49 jako gotycki. Wewnątrz kościoła gotycka rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem z ok. 1500 r., granitowa kropielnica średniowieczna z XIII w., barokowa chrzcielnica z I połowy XVIII w. Na wieży zawieszony dzwon z 1705 r. Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Królowej Polski wzniesiony w latach 1835-36 dla gminy ewangelickiej, neogotycki. Od 1945 r. rzymsko-katolicki. Ruiny zamku bpów chełmińskich usytuowane na pn-wsch brzegu jeż. Zamkowego. Zamek murowany wzniesiony został w latach 1303-21. W czasie wojny 13-letniej spalony, następnie odbudowany kolejny raz spalony przez Szwedów w 1655 r. W 1792 r. król pruski Fryderyk U zarządził jego rozbiórkę – cegła została użyta na budowę domów. Teren dawnego zamku nosi miejscową nazwę – Góra Zamkowa. W granicach administracyjnych miasta znajdują się 3 grodziska średniowieczne.27,0 km Wąbrzeźno – (dworzec PKP) na linii kolejowej Toruń-Olsztyn oddanej do użytku w 1871 r.28,0 km Wałycz – osada wzm. w 1312 r. kiedy to wymienia się kaplicę, stanowiącą filię kościoła w Niedźwiedziu. W 1338 r. w.m. Dytrych von Altenburg rozszerza wsi przywileje, wymieniany jest też miejscowy pleban. Krzyżacka “Księga Strat” z 1414 r. wymieniają jako spaloną, opustoszałą ze zniszczonym kościołem. W 1550 r. wieś królewska dzierżawiona jest przez Marcina Dulskiego. Od 1787 r. majątek w rękach Dietricha Stach von Golssheim, od którego nabyła Józefa Jeżewska ze Zboińskich, właścicielka Turzna. Od początku XIX w. majątek należy do rodziny Działowskich, aby w 1884 r. drogą koligacji rodzinnych przejść do Gajewskich. Na początku XX w. (w 1902 r. ) właścicielem jest Chełmicki, w okresie międzywojennym Aleksander Dąmbski..Ciekawostki: dwór murowany pochodzi częściowo z XVIII w. przebudowany w XIX w. eklektyczny. We dworze na zaproszenie Zygmunta Działowskiego w latach 1871-73 przebywał Wojciech Kętrzński, który porządkował i katalogował liczącą blisko 2000 tomów bibliotekę. Wokół dworu rozpościera się park założony w końcu XIX w. z 15 gatunkami drzew. Wjazd na teren parku przez pseudogotycką bramę z herbem Działowskich h. Prawdzie. Dojazd PKS. PKP. 34,5 km Niedźwiedź – miejscowość wzm. w 1222 r. podczas nadania szeregu grodów i wsi w ziemi chełmińskiej bpowi pruskiemu Chrystianowi przez ks. Konrada Mazowieckiego. W 1235 r. wzm. jest sołtys. W 1312 r. w.m. Konrad Zóllner von Rotenstein nabywa wieś od bpa płockiego Ścibora. W 1414 r. wieś wymieniana jako spalona i zniszczona. Od II połowy XVI w. wieś należy do wąbrzeskiego klucza dóbr biskupich, do czasu sekularyzacji majątków kościelnych w 1772 r. Od 1790 r. właścicielem majątku Niedźwiedź jest porucznik Hans Georg von Blumberg, dzierżawca Wronia. Od 1822 r. majątek należy do Kucharskiego. Od 1840 r. właścicielem jest syn Jan Kucharski, po którym przejmuje Kazimierz od 1869 r. Od 1882 r. drogą koligacji rodzinnych majątek przechodzi do rodziny Mieczkowskich. Ostatnim właścicielem majątku przed II wojną światową był Leszek Mieczkowski, syn Wacława. Ciekawostki: dwór murowany z połowy XIX w. wzniesiony dla Jana Kucharskiego, późnoklasycystyczny. W okresie miedz •wojennym dużą osobliwością dworu były liczne i cenne zbiory: archeologiczne, malarstwa, rzeźbiarstwa, broni białej, porcelany i fajansu, mebli oraz pamiątek narodowych. Park krajobrazowy t. reliktami francuskiego ogrodu założony w końcu XIX w. o powierzchni ponad 8 ha uznany za zabytkowy. W parku występują 22 gatunki drzew z sosną wejmutką. Kościół parafialny św. Jerzego wzniesiony na początku XIV w., gotycki. Wewnątrz kościoła kropielnica granitowa zdobna prymitywnym rytem z XIV w. oraz 2 dzwony XVII wieczne. Dojazd PKS.39,5 km Radowiska Wielkie – wzm. w 1340 r. na dokumencie komtura kowalewskiego Betkę von Bonstete, który nadaje jej przywilej lokacyjny. W 1418 r. w.m. Michał Kiichmeister nadaje miejscowy młyn wodny – Hannuszowi z Orzechowa. Po II Pokoju Toruńskim wieś stanowi własność króla polskiego. Od 1852 r. wieś należy do Natalisa Sulerzyckiego z Piątkowa. Ciekawostki: kościół parafialny Św. Jakuba Starszego wzniesiony w /połowie XIV w. jako gotycki. Pleban był wzm. w 1453 r. Wewnątrz granitowa kropielnica średniowieczna oraz figury gotyckie z przełomu XIV/XVw. Na wieży zachowany dzwon z i 560 r. z późniejszą inskrypcją fundatora – Krzysztofa Kostki, starosty golubskiego. Chaty drewniane o konstrukcji zrębowej z I polowy XIX w. Kuźnia murowana z II polowy XIX w. Dojazd PKS.44,0 km Piątkowo – majątek rycerski wzm. w 1409 r. jako własność Stefana z Piątkowa, w komturii kowalewskiej. W 1672 r. majątek szlachecki należy do Konstanatego Hornowskiego. Od 1788 r. własność Wincentego Sulerzyckiego, po którym od 1834 r. dziedziczy syn Natalis Sulerzycki. Od 1895 r. hrabina Maria Potocka, żona Oswalda Potockiego. Od 1928 r. aż do wybuchu II wojny światowej majętność należy do Ludwiki Iwanowskiej. Ciekawostki: pałac murowany wzniesiony w latach 1850-52 dla Natalisa Sulerzyckiego, neogotycki. Na frontowej ścianie pałacu znajduje się tablica upamiętniająca działalność Natalisa Sulerzyckiego, wystawiona przez PTTK. W otoczeniu pałacu park krajobrazowy założony w połowie XIX w. z l S gatunkami drzew. W parku skupienie 2 drzew tj.: dąb “Dąb Naczelnika Sulerzyckiego” o obwodzie 400 cm, 26 m wysokości i w wieku 250 lat oraz jesion wyniosły o obwodzie 350cm, wysokości 24 m i w wieku 200 lat – uznany za pomnik przyrody. Dojazd PKS.47,0 km Pluskowęsy – wzm. w 1230 r. jako należąca do bpów kujawskich. Luther von Braunschweig, komtur golubski w 1311 r. lokuje wieś. W 1653 r. wymieniany jest tu folwark należący do starostwa golubskiego, w I połowie XVII w. należy do rodziny Grudzińskich. Od 1836 r. Własność Otto Moellera, którą w 1866 r. przejmuje Theophii Moeller.Ciekawostki: kościół parafialny Sw. Jana Chrzciciela wzniesiony w I połowie Xl V w. jako gotycki. Na cmentarzu grobowce: Sulerzyckich z Piątkowa oraz Kossowskich z Gajewa. Dwór murowany z polowy XIX w. zbudowany dla Moellerów. Park dworski zabytkowy z końca XIXw., w którym pomnik przyrody – dąb o obwodzie 337 cm, wysokości 20 m i w wieku 200 lat. Dojazd PKS. 50,5 km Podborek – przysiółek powstały w XIX w. 52,5 km.52,5 km Kowalewo Pomorskie – miasto liczące ponad 4 tyś. mieszkańców w ziemi chełmińskiej. Gród wzm. w 1222 r. jako przekazany bpowi pruskiemu Chrystianowi przez ks. Konrada Mazowieckiego. Od 1231 r. należał do krzyżaków, którzy wznieśli tu ok. 1280 r. zamek siedzibę komturów. Prawa miejskie Kowalewo otrzymało z rąk krzyżaków ok. 1275 r. Obok zamku w tym czasie powstało miasto. Po bitwie pod Grunwaldem (1410 r.) miasto i zamek przejściowo zajęte przez wojsko polskie. Po wybuchu wojny 13-letniej w 1454 r. zamek zajęty przez członków Związku Pruskiego. W 1466 r. zamek został siedzibą starostwa grodowego, które każdorazowo przypisane było wojewodzie chełmińskiemu. W 1629 r. szwedzki feldmarszałek Herman Wrangel napadł i złupił miasto. Po rozbiorze w 1772 miasto w zaborze pruskim a w latach 1807-15 w Księstwie Warszawskim. W 1833 r. Kowalewo straciło prawa miejskie. Obok miasta w odległości 2 km w 1871 r. przeprowadzono linię kolejową z Torunia do Jabłonowa, od której w 1894 r. przeprowadzono odgałęzienie na trasie Kowalewo Pomorskie – Chełmża. Kolejną linię kolejową na trasie Kowalewo Pomorskie – Kowalewo Miasto – Brodnica oddano w 1900 r. Miasto odzyskało prawa miejskie w 1929 r. W 1999 r. zawieszono ruch na linii kolejowej Kowalewo Pomorskie – Golub Dobrzyń – Brodnica.Ciekawostki: kościół parafialny Św. Mikołaja zbudowany na początku XIV w. jako gotycki. Wewnątrz kościoła wystrój z przełomu XVI1I/XIX w. gotycka rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem z około 1400 r. ozostałości murów miejskich z początku XIV w. z ruiną baszty w pd-wsch narożniku miasta. Ruiny zamku krzyżackiego w postaci wzgórza zamkowego oraz pozostałej części danskeru. Zamek oraz mury obronne zostały częściowo rozebrane w latach 1857-59 z przeznaczeniem na budowę kościoła ewangelickiego, który z kolei został rozebrany w latach 50-tych obecnego stulecia. Dojazd PKP do stacji Kowalewo Pomorskie oraz PKS.58,0 km Jezioro Oszczywilk – położone koło miejscowości Ostrowite. Posiada 19,3 ha powierzchni oraz ponad 7 m max głębokości. Przy brzegu jeziora od strony pn. zlokalizowane jest grodzisko wczesnośredniowieczne, pierścieniowate czynne w XI – XIV wieku.60,0 km Gajewo – w 1311 r. oraz 1316 r. na dokumentach krzyżackich występuje świadek rycerz Barthe (lub Bartholomeus) z Gaju. W latach 1423-24 majątek rycerski w komturii golubskiej. W 1526 r. król Zygmunt I nadaje wieś szlachecką Gajewo na własność Wojciechowi i Janowi Gajewskim. W 1773 r. część wsi oraz Chełmońca należy do Tomasza Piwnickiego. Od 1841 r. właścicielem jest Józef Kossowski z Napola następnie syn – Bolesław. Od 1936 r. dzierżawcą był Theophil Moeller, a po nim zięć Antoni Zabłocki. Ciekawostki: dwór murowany z końca XIX w. zbudowany dla Kossowskich, w miejscu starszego. Park dworski zabytkowy założony na początku XVIII w. przez Elzanowskich, obecny pochodzi z końca XIX w. W parku występuje 20 gatunków drzew z jodlą kaukaską na czele. Znajdujący się tu dąb o obwodzie 360 cm, wysokości 26 m i w wieku 200 lat stanowi pomnik przyrody. Dojazd PKS.67,0 km Jezioro Okonin – śródleśne jezioro położone niedaleko Ciechocina. Powierzchnia jeziora liczy 34,2 ha a jego max głębokość 11,5 m. Jezioro stanowi cel sobotnio-niedzielnego pobytu mieszkańców Torunia i Golubia Dobrzynia. Dojazd PKS.70,0 km Elgiszewo – miejscowość wzm. w 1293 r., kiedy to bp kujawski Wisław odstępuje krzyżakom ziemie pomiędzy Golubiem i Ostrowitem za wyjątkiem Elgiszewa. W 1582 r. wieś stanowi własność bpów kujawskich. Po sekularyzacji majątków kościelnych wieś należy do króla pruskiego. W 1969 r. na rz. Drwęcy został wybudowany most drogowy. Ciekawostki: rzeka Drwęca o 207 kin długości uchodząca do rz. Wisły na wysokości Zlotom. W 1961 r. na rzece zostat utworzony rezerwat ichtiofaunistyczny, który obejmuje cala rzekę. Ochronie gatunkowej podlegają: pstrąg, łosoś, certa, i troć wędrowna. Dojazd PKS.71,0 km Ciechocin – wieś, siedziba gminy. W 1242 roku jest wzm. gród należący do biskupów kujawskich. Na miejscu obecnego dworu w średniowieczu stał zamek ks. kujawskich, który później przeszedł na własność biskupów kujawskich. W 1410 roku bp Jan Kropidło udzielił w nim schronienia prześladowanemu przez krzyżaków jednemu z przywódców Towarzystwa Jaszczurczego Mikołajowi z Ryńska..Ciekawostki: kościół paraf. Św. Małgorzaty zbudowany na początku XIV wieku gotycki o zatartych cechach. Dawna siedziba biskupów przebudowana w 1756 r. na dwór przez bpa Antoniego Sebastiana Dembowskiego. Informacja ta oraz herb Jelita znajdują się na kartuszu rokokowym umieszczonym na facjacie od strony frontowej dworu. Dwór jest murowany zbudowany na głębokich piwnicach sklepionych kolebkowo. W wejściu drzwi płycinowe z XVIII wieku. Dwór znajduje się na szczycie ostro opadającej skarpy doliny rz. Drwęcy około 100 m na wsch. od kościoła. Dojazd PKS.Henryk MiłoszewskiZnakowany turystyczny szlak pieszy w kolorze zielonym, z przebiegiem j/w został wyznaczony w terenie przez działaczy społecznych z Odziału Miejskiego PTTK im. Mariana Sydowa w Toruniu, który jest administratorem szlaku i posiada pełne prawa autorskie związane ze szlakiem (przebieg trasy, kilometraż, kod szlaku, symbolika, nazwa i opis krajoznawczy) 
na 3 dni 12 listopada 2014
Szlak idealnie nadaje się do podzielenia na 3 dni – jabłonowo-wabrzezno, wabrzezno kowalewo, kowalewo ciechocin, ze względu na dosyć dogodne połączenia z tych miejscowości. Pewnie nocując na szlaku w kowalewo byłby problem z noclegiem, raczej tereny wokół polno wiejskie. Szlak momentami b. Ładny, ale b. Często nijaki, równe pola i brzydkie wioski. Ogólnie jestem bardzo zadowolony z poznania innej strony doskonale znanych mi miejscowości z poziomu samochodu. Kto by się spodziewał ze te lasy przed ciechocinem są tak piękne.