Unisław – Zamek Bierzgłowski (szlak pieszy, niebieski)

Tekst publikowany dzięki uprzejmości Oddziału Miejskiego PTTK w Toruniu

Szlak niebieski Unisław – Zamek Bierzgłowski liczy 20 km jest szlakiem wiodącym przez Ziemię Chełmińską ukazując jej kolejne walory historyczne.

0,0 km Unisław (dworzec kolejowy) – początek szlaku czarnego Unisław – wzgórze zamkowe oraz połączenie ze szlakiem żółtym Chełmno-Bydgoszcz. Wieś – gród wzm. w 1222 r. z racji nadania go bpowi pruskiemu Chrystianowi przez księcia Konrada Mazowieckiego. W latach 1364-98 istniejący tu folwark należy do Zakonu podlegając prokuratorii unisławskiej. W kolejnych latach 1418-19 wieś podlega prokuratorii pieńskiej, a w 1422 r. komturii toruńskiej. W 1495 r. król Jan Olbracht nadaje folwark bpowi chełmińskiemu Stefanowi z Nidzicy. W 1505 r. król Aleksander Jagiellończyk nadaje okręg starogrodzki wraz z Unisławiem bpom chełmińskim, u których pozostaje do 1772 r. W 1922 r. majątek należy do Skarbu Państwa dzierżawiony przez Romana Ziętaka.

.

Ciekawostki: Kościół p.w. Św. Bartłomieja wzniesiony około 1300 r. gotycki o zatartych cechach. Przebudowany w 1904 r. w charakterze neogotyku. Dawna karczma (dom nr 1) murowana z połowy XIX w. Grodzisko wyżynne koliste zw. “cmentarzem” z racji znajdującego się tu cmentarza ewangelickiego z XIX w. Wzgórze kryjące fundamenty zamku krzyżackiego wzniesionego w latach 1260-70 na siedzibę komturii unisławskiej, funkcjonującego w latach 1287-1384.

Pierwszym znanym historycznie komturem był Dyteryk wymieniany w latach 1381-1384. Około 1384 r. zamek został administracyjnie podporządkowany komturii starogrodzkiej. W 1410 r. zostaje zdobyty przez wojsko królewskie. Po II Pokoju Toruńskim zamek stanowi własność królewską. Od 1495 r. w wyniku królewskiego nadania należy do bpa chełmińskiego Stefana z Nidzicy. Od tego czasu popadł w ruinę. W 1892 r. wzmiankowane są już tylko gruzy. Pierwotny układ zamku jest nieczytelny. Dojazd PKS, PKP.

2,6 km Raciniewo (wieś) – rozwidlenie ze szlakiem żółtym – dobra rycerskie wymieniane w latach 1423-24 w obrębie prokuratorii unisławskiej należące do rycerzy: Konrada Prusse, Ottona i Bertolda. W 1570 r. wieś szlachecka należąca do Feliksa i Jerzego Raciniewskich. W połowie XVI l w. dobra należą do Władysława Zawadzkiego-chorążego pomorskiego. Od 1719 r. dobra przechodzą na jego synów Władysława Ignacego oraz Adama von Bibersteina.

.

Od 1494r. właścicielem jest Franciszek Twardowski a w 1880 r. Ernst Sieg. Przed II wojną światową majątek należy do Andrzeja Michała Psuta z Bydgoszczy. Ciekawostki: dwór murowany wzniesiony w latach 80-tych XIX w. przez Siegów. W otoczeniu park z XIX w. z 21 gatunkami drzew z których należy wyróżnić paklon oraz jarząb szwedzki. Dojazd PKS.

4,6 km Raciniewo (pomnik) – przy nasypie zlikwidowanej linii kolejowej Toruń-Unisław znajduje się pomnik w formie obelisku ku czci za mordowanych w 1939 r. mieszkańców okolicznych wsi o niewiadomej liczbie.

6,6 km Raciniewo (leśniczówka) niedaleko, której rośnie uznany jako pomnik przyrody dąb o pierśnicy 576 cm, wysokości 20 m, w wieku 400 lat.

11,0 km Siemoń (wieś) – osada wzm. w latach 1400-38 stanowiąca własność Zakonu w komturii starogrodzkiej. W 1418 r. należy do pro­kuratorii pieńskiej. Król Kazimierz Jagiellończyk nadaje w 1454 r. wieś burmistrzowi toruńskiemu Rutgerowi von Birken, który przekazał ją chłopom za roczny czynsz. Później w 1485 r. wdowa po burmistrzu Barbara Rudger przekazuje wieś na rzecz parafii Św. Jana w Toruniu. Do 1773 r. wieś stanowiła własność kościelną. Dojazd PKS.

14,7 km Słomowo (wieś) – osada wym. w 1414 r. w krzyżackiej “Księ­dze Strat” z powodu poniesionych szkód. W latach 1423-24 własność rycerska w prokuratorii bierzgłowskiej. W 1428 r. właścicielem dóbr rycerskich jest Titcze Czadeln. W 1440 r. wymieniany jest Jan ze Słomowa sygnujący akt założycielski Związku Pruskiego. W 1517 r. własność szlachecka Krzysztofa Słomowskiego, a w 1570 r. Jana Szymborskiego i Jakuba Jarzębińskiego. Dojazd PKS.

17,0 km Bierzgłowo (wieś) – osada wzm. w 1263 r. należąca do komturii bierzgłowskiej. W 1428 r. wieś czynszowa w komturii toruńskiej. Król Zygmunt I przekazuje wieś w 1520 r. Radzie Miasta Torunia. W XVII w. w czasie wojen szwedzkich wieś zostaje poważnie zniszczona i wyludniona. Ciekawostki: Kościół p.w. Wniebowzięcia NMP zbudowany na przełomie XIII/XIVw. gotycki. Świątynia została wzniesiona z kamienia polnego z użyciem cegły w elementach wykończeniowych (obramienia okien i partie szczytowe). Wewnątrz XVII-wieczne rzeźby XVIII-wieczne feretrony oraz mosiężne świeczniki z XVIII w. Drewniany wiatrak – koźlak z końca XIX w.

20,0 km Zamek Bierzgłowski (wieś) – punkt styczny ze szlakiem zielonym Toruń – Toruń oraz koniec szlaku niebieskiego.

Henryk Miłoszewski

Znakowany turystyczny szlak pieszy w kolorze niebieskim, z przebiegiem j/w został wyznaczony w terenie przez działaczy społecznych z Odziału Miejskiego PTTK im. Mariana Sydowa w Toruniu, który jest administratorem szlaku i posiada pełne prawa autorskie związane ze szlakiem (przebieg trasy, kilometraż, kod szlaku, symbolika, nazwa i opis krajoznawczy)