Rytel – Gostycyn-Nogawica (“Kasztelański”, szlak pieszy, żółty)

---

Aktualizacja mapy i plików GPS (2021-06-19)

Zaktualizowano przebieg szlaku na podstawie danych przekazanych przez p. Leszka Uminskiego z RO PTTK “Szlak Brdy” w Bydgoszczy.

---

Tekst publikowany dzięki uprzejmości Starostwa Powiatowego w Tucholi

CHARAKTERYSTYKA SZLAKU KASZTELAŃSKIEGO

Ciekawy szlak turystyczny, którego trasa biegnie przez leśne rejony Borów Tucholskich w okolicy wsi Rytel oraz rolniczymi, interesująco ukształtowanymi krajobrazowo terenami Pojezierza Krajeńskiego tzw. „Kosznajderii”; na koniec dociera do zalesionej doliny Kamionki . W pierwszej części szlak wiedzie borem, w drugiej pagórkowatymi polami z pojedynczymi skupiskami leśnymi. Ciekawostką jest linia polskich umocnień obronnych z 1939 r. w okolicach Ludwichowa. Składa się ona z 6 żelbetowych schronów. Nazwa szlaku wywodzi się od grodzisk, w pobliżu których przechodzi, a w szczególności od grodu kasztelańskiego w Raciążu.

PRZEBIEG SZLAKU KASZTELAŃSKIEGO

Od stacji kolejowej znajdującej się na północnym krańcu turystycznej miejscowości Rytel szlak prowadzi razem z zielonym szlakiem Wielkiego Kanału Brdy. Następnie obok kościoła dochodzi do drogi krajowej nr 22 z Czerska do Chojnic. Na drugim brzegu kanału przecina niebieski szlak Brdy i ponownie zielony. Wzdłuż ruchliwej drogi przechodzi mostem rzekę Brdę. W południowej części Rytla szlak odbija na polną drogę, wkracza na tereny Tucholskiego Parku Krajobrazowego. Teraz szlak wiedzie leśnym traktem do rozległej polany nad Suską Strugą i budynków Stacji Przyrodniczej Uniwersytetu Łódzkiego w Suszku. Trasa pokrywa się z przebiegiem przyrodniczej ścieżki dydaktycznej. Leśnymi drogami szlak kluczy na południe. Z lewej strony, w oddali, widać taflę polodowcowego jeziora Śpierewnik. Na jego końcu po przekroczeniu rzeki, na lewo odbija ścieżka do znajdującego się na jeziornym półwyspie grodziska Raciąż (obecnie częściowo zrekonstruowane). Skrajem lasu szlak zbliża się do wsi Wysoka, a następnie skręca na wschód do Raciąskiego Młyna. Kładką przechodzi nad Raciąską Strugą między Jeziorem Raciąskim i jeziorem Rudnica, dociera do Raciąża, który opuszcza wzdłuż drogi na Piastoszyn. Z szosy w prawo polami szlak prowadzi do Grochowa, a następnie przez Objezierze do Silna – stoi tam drewniana chałupa z połowy XIX w. nazywana Betlejemką.

W Silnie, opodal stacji kolejowej, szlak Kasztelański przed torowiskiem odbija w lewo, a następnie prowadzi drogą przy torach, dalej skręca w prawo przez tory w polną drogę do wsi Ostrowite. Można w niej zobaczyć zabytkowy gotycki kościół św. Jakuba. Za Ostrowitem szlak wiedzie rolniczymi terenami na południe prostą drogą do Obrowa (grodzisko), a następnie w stronę Drożdżenicy. Wzdłuż pobliskiej rzeki Wytrych znajdują się polskie schrony bojowe z 1939 roku (3 znajdują się w pobliżu szlaku koło Ludwichowa). Na południowy wschód od wsi Drożdżenica znajdują się zalesione Góry Kozackie, którymi prowadzi szlak, a dalej przez Pamiętowo polnymi drogami do Adamkowa, nazywanego od jakiegoś czasu „Ptasią Wioską”. Okolica jest pagórkowata, ciekawa krajobrazowo. Wzdłuż rzeki Kamionki szlak wiedzie wzgórzami z wspaniałą panoramą na dolinę. Następnie przez Bralewnicę do Karczewa, gdzie dociera do szosy z Gostycyna do Sępólna Krajeńskiego. Za mostem nad Kamionką turystyczna trasa skręca na polną drogę, która prowadzi w pobliżu meandrującej rzeki. Lasem dociera do Kamienicy (zespół pałacowo- parkowy), w której skręca na północ do Gostycyna (grodzisko „Burchat”). Przy zabytkowym kościele św. Marcina z 1819 r. szlak skręca na wschód, odbija na gruntową drogę prowadzącą w stronę lasu. Trasa kończy się przy Stanicy Wodnej PTTK w Gostycynie- Nogawicy (obecnie Piła), gdzie spotyka czarny szlak łącznikowy do Piły.

W. Bykowski, T. Frymark, Szlaki turystyczne w Rezerwacie Biosfery Bory Tucholskie ze szczególnym uwzględnieniem Powiatu Tucholskiego, Tuchola – Bydgoszcz 2013, ss. 25-27

---

Uwaga: W roku 2013 zmieniono bieg szlaku w kilku miejscach, w związku z czym poniższy opis może odbiegać od obecnego przebiegu trasy.

Od przyst. PKS w Silnie opodal chaty podcieniowej idziemy poboczem szosy z Chojnic do Tucholi ok. 2 km na pd. wsch. Po ok. 1 km szosa opada lekko w dół, przecinamy betonowym mostem strugę Silenkę (z lewej pd. kraniec rynnowego Jez. Grochowskiego, otoczonego zaroślami leszczynowe-olchowymi). Idziemy jeszcze ok. 1 km poboczem szosy i przy drogowskazie „Grochowe 2″ skręcamy na pn., ku osadzie. Wkrótce mało uczęszczaną asfaltową drogą dochodzimy do osady Grochowe. Skręcamy opodal drewnianego krzyża (3 km) na pn. wsch., w drogę gruntową biegnącą przez osadę. Na jej pn. – wsch. krańcu, u rozwidlenia dróg (Uwaga na znaki!) kierujemy się w mało wyraźną drogę biegnącą na pn. Opada ona trawiastym, zarośniętym wąwozem ku Raciąskiej Strudze, przekracza ją uszkodzonym mostkiem i wijąc się pokonuje skarpę płaskowyżu. Topolowe – kasztanową aleją osiągamy osadę Wysoka. Przecinamy drogę bitą z Silna do Raciąża (opodal przyst. PKS Wysoka) i idąc dalej na pn. osiągamy zaraz zabytkowy zespół pałacowo-dworski w Wysokiej (6 km). Z prawej znajduje się neoromańska kaplica, z lewej, na skraju parku krajobrazowego stoi dwór Janta – Połczyńskich (dziś Państwowy Dom Pomocy Społecznej dla Dorosłych). Przechodzimy opodal dworskich budynków mieszkalnych i gospodarczych. Droga polna, przy której rosną stare rozłożyste brzozy, skręca na pn. wsch. Po 1 km (opodal niewielkiego lasku) rozwidla się. Skręcamy za znakami w lewo i wkrótce dochodzimy do drogi gruntowej z kolonii Nicponie do osady Wysoki Młyn. Kierujemy się znów w lewo na zach. i osiągamy zalesiony, pd. skraj jez. Śpierewnik (8 km). W odległości ok. 200 m na pn. (patrz: zn. czarne!) znajduje się silnie zabagniony przesmyk, łączący sztucznie odciętą wyspę, na której znajdował się gród kasztelański, ze stałym lądem. Wzniesiony po 950 r. w miejscu osady łużyckiej z V okresu epoki brązu i osady otwartej z XIw. Kasztelania, istniejąca w XII-XIII w., obejmowała okolice Tucholi, a gród spełniał także pra wdopodobnie rolę znacznego ośrodka gospodarczego (komora celna) na trasie ważnego szlaku handlowego, łączącego Wielkopolskę z Pomorzem i Gdańskiem. Idziemy dalej drogą na zach. Przecina ona wśród bujnego, mieszane go drzewostanu strugę łączącą jeziora: Wysockie i Śpierewnik i biegnie (bruk) lekko pod górę. Przy kamieniu „329″ skręcamy w drogę w prawo, w zagajnik sosnowy. Idziemy teraz ok. 500 m na pn. zach., równolegle do niewidocznego stąd zach. brzegu jez. Śpierewnik i ponownie skręcamy w prawo na pn., w mniej uczęszczaną drogę. Prowadzi ona wysokopiennym lasem mieszanym. Wkrótce wychodzimy na enklawę śródleśną, u końca której na niewielkim wzniesieniu znajduje się Stacja Archeologiczna Uniwersytetu Łódzkiego w Białych Błotach (10 km), prowadząca od 1967 r. badania wykopaliskowe na terenie Borów Tucholskich, m.in. w Odrach, Obrowie, Raciążu (Mrowińcu). Idziemy – za znakami – dalej na pn., lasem wysokopiennym, lekko pofałdowanym terenem. Po ok. 1,5 km na wielokrotnym skrzyżowaniu dróg i duktów (11,3 km, uwaga na znaki!) skręcamy w prawo, w drogę biegnącą zagajnikiem sosnowo-brzozowym, z licznymi podrostami dębów oraz mchem, jagodami czarnymi i grzybami w runie. Mijamy opalikowane mrowiska i wkrótce dochodzimy do pn. skraju jez. Śpierewnik. Opodal dawnej osady Śpierewnik (zabudowania rozebrano), nad piaszczystym brzegiem jeziora znajduje się pole biwakowe. Ażeby się do niego dostać musimy przejść przez mostek na Suskiej Strudze. Szlak prowadzi dalej na pn., brzozową alejką, później na pn. zach. w niewielkiej odległości od zach. brzegu jez. Suszek, następnie łąkami skrajem Suskiej Strugi do drogi leśnej, łączącej kolonię Nicponie z Rytlem. Przekraczamy Suską Strugę (13,8 km) i wędrujemy lekko pod górę. Z prawej mijamy budynki dawnego leśnictwa Suszek i wkraczamy do wysokopiennego lasu. Idziemy nim ok. 1,5 km, a następnie wśród pól docieramy do dużej wsi letniskowej Rytel. UI. Raciąską osiągamy ul. Chojnicką (opodal przyst. PKS Rytel nż.). Skręcamy w prawo (16,3 km), przekraczamy betonowym mostem Brdę i wraz ze zn. zielonymi kierujemy się pomiędzy Brdą a’ Wielkim Kanałem Brdy, na pn. zach. ul. XXX-lecia. Gdy ul. XXX-lecia skręca w prawo (zn. zielone prowadzą dalej prosto), przekraczamy wraz z nią Kanał, by zaraz skręcić w ul. Rynek, a następnie w ul. Ostrowską, którą wkrótce osiągamy przyst. PKP Rytel Wieś, gdzie szlak się kończy (18 km).